Page 4 - TULP E-News Letter Vol.5

03 จดหมายข่่าวอิิเล็็กทรอินิิกส์์ มหาวิทยาล็ัยธรรมศาส์ตร์ ศนิยล็าปาง
ำ
์
ู
Cultural History

“สงกรานต์์ล้้านนา”

โดย
คุุณอารีีย์ ตั้้�งพรีะกิิตั้ตั้ิคุุณ
นั้กิวิิเคุรีาะห์์นัโยบายและแผนัชำำานัาญกิารี
ำ
ำ
กิองบรีห์ารีศููนัยลาปาง มห์าวิิทยาล้ยธรีรีมศูาสตั้รี ศููนัยลาปาง
์
ิ
์
์
่
่
่
่
�
�
“สงกรานต์์” เม่�อเอ่ยุคำน์� ภัาพิใน์ห้ัวทีุ่กคน์คงจะน์กถงปุรื่ะเพิณที่มการื่เลั่น์สูาดน์ำกัน์ ใน์เที่ศกาลัที่�จะได�ห้ยุุด
่
่
่
้
�
ิ
�
พิักผู้่อน์ยุาว ๆ คน์ที่�ไปุที่ำงาน์ต่่างจังห้วัดก็จะไดกลัับภั้มลัำเน์าไปุเยุ่ยุมบาน์ จะได�พิบปุะญาต่ิพิ่น์อง มต่รื่สูห้ายุที่�อยุ่ห้่างไกลั
ิ
�
่
่
�
�
ั
�
กน์ ม่การื่ที่ำบุญ รื่ดน์�ำดำห้ัวผู้้�ให้ญ่ ม่กิจกรื่รื่มต่่าง ๆ แลัะงาน์เลั่ยุงรื่่�น์เรื่ิงสูังสูรื่รื่ค์ เปุน์เที่ศกาลัที่่�ห้ลัายุ ๆ คน์เฝุ่้ารื่อคอยุ
็
ให้�มาถ่ง วน์น์่จ่งอยุากแบ่งปุน์เรื่่�องรื่าวของ “สูงกรื่าน์ต่์” ของชาวลั�าน์น์า ห้รื่่อชาวไที่ยุใน์ภัาคเห้น์่อ ให้เข�ากับบรื่รื่ยุากาศ
�
ั
�
ั
ใน์ช่วงเวลัาน์่สูักเลั็กน์�อยุ
�
่
�
ิ
คำวา “สูงกรื่าน์ต่์” เปุน์คำใน์ภัาษาสูน์สูกฤต่ แปุลัวาการื่เคลัอน์ยุายุเขาไปุ ห้มายุถงเวลัาที่ดวงอาที่ต่ยุ์เคลัอน์จาก
่
�
ั
่
�
�
็
่
�
่
่
รื่าศ่ห้น์่�ง ไปุสู้่อ่กรื่าศ่ห้น์่�งทีุ่ก ๆ เด่อน์ ยุกเว�น์เม่�อยุ�ายุจากรื่าศ่ม่น์สู้่รื่าศ่เมษ จะเรื่่ยุกช่�อพิิเศษว่า “มห้าสูงกรื่าน์ต่์” เพิรื่าะ
็
ถ่อเปุน์วน์ข่น์ปุ๋ให้ม่ซึ่่�งเปุน์วัฒน์ธรื่รื่มของที่ั�งปุรื่ะเที่ศไที่ยุ กัมพิ้ชา ลัาว เม่ยุน์มา ชน์กลัุ่มน์�อยุชาวไที่ยุใน์เว่ยุดน์าม มณฑลั
็
ั
�
่
ิ
่
่
ั
ิ
็
ิ
ยุ้น์น์าน์ของจ่น์ ศรื่ลัังกา แลัะที่างต่ะวน์ออกของปุรื่ะเที่ศอน์เด่ยุ โดยุสูัน์น์ิษฐาน์ว่าเปุน์ปุรื่ะเพิณที่�ได�รื่ับอที่ธพิลัมาจาก
่
่
�
๋
ั
่
่
่
เที่ศกาลัโฮลัของปุรื่ะเที่ศอิน์เด่ยุซึ่�งจะจัดข�น์ทีุ่กปุใน์ช่วงเดอน์ม่น์าคม โดยุจะสูาดผู้งสูใสู่กน์ แต่่ของไที่ยุจะสูาดน์ำเพิ่�อให้�
เข�ากับสูภัาพิอากาศใน์ฤด้รื่�อน์แที่น์ ซึ่่�งเดิมที่่วน์มห้าสูงกรื่าน์ต่์จะม่การื่คำน์วณที่างดารื่าศาสูต่รื่์ แต่่ปุัจจบน์จะกำห้น์ดเปุน์
ั
็
ุ
ั
่
ั
�
ั
วน์ที่่�แน์น์อน์ ต่ั�งแต่่วน์ที่่� 13 – 15 เมษายุน์ ของทีุ่กปุ๋ แลัะจาก “มหาสงกรานต์์” เรื่าจะเรื่่ยุกเพิ่ยุง “สูงกรื่าน์ต่์” เที่่าน์ัน์
่
่
่
�
่
ั
โดยุปุรื่ะเพิณ่สูงกรื่าน์ต่์ของแต่ลัะพิน์ถน์ห้รื่อแต่่ลัะภัาคของปุรื่ะเที่ศไที่ยุเองกยุังมความแต่กต่่างกน์ไปุต่ามวัฒน์ธรื่รื่มของ
ิ
็
�
�
ภัาคน์ัน์ ๆ ด�วยุ
่
๋
�
็
่
๋
สูงกรื่าน์ต่ลัาน์น์า ห้รื่อ ปุรื่ะเพิณ่ปุให้ม่เมองของชาวลัาน์น์า ห้รื่อที่�เรื่่ยุกกน์ว่า “ป๋๋าเวณีป๋�ใหม่เมือง” ถาห้ากใครื่เปุน์
�
์
�
ั
่
่
ชาวเห้น์่อโดยุแที่� เชน์ผู้้�เข่ยุน์เอง ต่อน์เด็ก ๆ คงจะเคยุถ้กพิ่อ แม่ ห้รื่่อปุ้� ยุ่า ต่า ยุายุ ปุลัุกให้�ต่่�น์แต่่เช�าใน์วน์สูงกรื่าน์ต่์ โดยุ
่
ั
�
่
่
้
่
�
่
สูรื่างคอน์เที่น์ต่์ยุุค Baby Boomer ให้�เรื่าไปุด “ป๋สังขานต์์” ห้รื่อ “สังขานต์์ล่่อง” ที่�ใต่�ต่�น์มะเขอ ซึ่�งต่อน์เด็ก ๆ ก็จะต่น์เต่�น์
่
�
่
แลัะต่น์แต่่เชา แลัะไปุเฝุ่้าด้ปุ�สูังขาน์ต่์ที่�ได�รื่ับการื่บอกกลั่าวเลั่าขาน์ว่า ปุสูังขาน์ต่์จะห้อบขาวของพิะรืุ่งพิะรื่ังแลัะน์ำสู�งไมด ่
�
่
�
�
�
้
้
่
ิ
่
่
่
�
�
่
็
�
๋
้
ออกไปุจากช่วิต่เรื่า แต่สูุดที่ายุก็ไม่เคยุเห้น์ “ปุ�สูังขาน์ต่์” เลัยุ กว่าจะมาเขาใจก็โดน์ห้ลัอกให้�ต่น์แต่่เชาไปุห้ลัายุปุเลัยุที่เด่ยุว
�
่
่
่
�
่
่
�
ชาวลัาน์น์ามคต่ิความเช�อเกยุวกับ “ขุนสังขานต์์” ห้รื่อ “ขุนสังกรานต์์” แต่กต่่างจากความเช�อของ
่
�
่
�
่
�
ชาวไที่ยุภัาคกลัาง (ที่�กลั่าวถง ที่าวกบิลัพิรื่ห้มแลัะธรื่รื่มบาลักุมารื่) ซึ่�งอด่ต่ของชาวลัาน์น์าไดให้�ความสูำคัญกับ
ุ
ิ
ุ
์
ุ
“ขน์สูังขาน์ต่์” จากคัมภั่รื่สูรื่ยุยุาต่รื่์ได�พิ้ดถ่งการื่ลั่องของสูังขาน์ต่์ใน์แต่่ลัะปุ๋ว่า ม่ “ขน์สูังขาน์ต่์” เปุน์ต่ัวเอก แลัะม่น์าง
็
่
่
ุ
“เที่วดา” มารื่อรื่ับขน์สูังขาน์ต่์ ซึ่�งการื่ลั่องของขุน์สูังขาน์ต่์มความยุ�งให้ญ่แลัะม่บุคลัิกลัักษณะที่�แต่กต่่างกัน์ไปุต่ามวัน์ที่ � ่
ิ
่
สูังขาน์ต่ลั่องของแต่่ลัะปุ๋ เชน์ สู่เครื่่�องน์ุ่งที่รื่ง เครื่่�องปุรื่ะดับ การื่ถ่อสูิ�งของใน์แต่่ลัะม่อ อรื่ยุาบถ พิาห้น์ะ ที่ิศการื่เสูด็จ
ิ
์
ิ
่
โดยุจะใช�ที่ำน์ายุเห้ตุ่การื่ณสูำคัญ ศ่กสูงครื่าม ของถ้กของแพิง ปุรื่ิมาณน์�ำฝุ่น์ พิ่ชพิรื่รื่ณธัญญาห้ารื่ใน์แต่่ลัะปุ๋ ซึ่่�งใน์ช่วง
์
ั
่
เที่ศกาลัสูงกรื่าน์ต่์ของชาวลัาน์น์าจะม่กิจกรื่รื่มรื่ะห้ว่างวัน์ที่� 13 – 16 เมษายุน์ ของทีุ่กปุ น์ับต่�งแต่่ วน์สูังขาน์ต่์ลั่อง
๋
ั
�
ั
ั
วน์เน์าว์ วน์พิญาวน์ แลัะวน์ปุากปุ๋
ั
ั
็
๋
13 เมษายน “วันสังขานต์์ล่่อง” ห้รื่อ “วันสังขารล่่อง” เปุน์วน์แรื่กของกิจกรื่รื่มปุให้ม่ “สูังขาน์ต่์” คอ
่
ั
่
คำเด่ยุวกับ “สูงกรื่าน์ต่์” วน์สูังขาน์ต่์ลั่องใน์ภัาษาลัาน์น์า ต่รื่งกับภัาคกลัาง คอ วน์มห้าสูงกรื่าน์ต่์ ถอเปุ็น์วัน์สูิ�น์สูุดของปุเก่า
่
ั
๋
ั
่
�
้
�
่
้
่
�
ใน์วัน์น์�คน์ลัาน์น์าจะต่่น์แต่่เชาต่รื่ จุดปุรื่ะที่ัด ยุิงปุืน์ เพิ่�อขับไลั่เสูน์่ยุด จัญไรื่ ไห้ลัลั่องไปุกับ “ปุ�สูังขาน์ต่์ ยุ่าสูังขาน์ต่์”
�
่
์
่
ุ
ิ
ซึ่่�งจะแบกรื่ับเอาสูิ�งไมด่ไม่งามใน์ช่วต่ไปุเที่ที่ิ�งที่่�มห้าสูมที่รื่ การื่ไลัสูังขาน์ต่ด�วยุเสู่ยุงปุรื่ะที่ัดที่่�ดัง แต่่เช�าต่รื่้่ จ่งที่ำให้�ทีุ่กคน์
ต่น์ข่น์มาเพิ่�อที่ำความสูะอาดบ�าน์เรื่่อน์ เก็บกวาดบ�าน์ให้�สูะอาดเรื่่ยุบรื่�อยุ แลั�วอาบน์�ำชำรื่ะลั�างรื่่างกายุให้�สูะอาดผู้่องใสู
�
่�
็
็
ั
วน์น์่�จะถ่อเปุน์วน์ 5 สู แห้่งปุ๋ของแต่่ลัะบ�าน์เลัยุกว่าได�
ั
็
�
ั
็
ั
ั
่
14 เมษายน คืือ “วันเนาว์” ห้รื่่อ “วันเน่า” เปุน์วน์ที่่�สูองของปุ๋ให้ม่เม่อง วน์น์่ยุังไมถ่อว่าเปุน์วน์ปุ๋ให้ม่ เพิรื่าะ
่
่
่
�
็
้
เปุน์ช่วงที่พิรื่ะอาที่ิต่ยุ์ยุังเน์าอยุ่รื่ะห้ว่างรื่าศ่ม่น์กับรื่าศเมษ ใน์แง่โห้รื่าศาสูต่รื่์ถอเปุ็น์วัน์ไม่ด ไม่สู่งเสูรื่ิมมงคลัแลัะเช�อว่า
่
่
ั
ั
�
ั
่
ั
็
ั
�
ห้ากใครื่ด่าที่อ ที่ะเลัาะวิวาที่กน์ จะที่ำให้เปุน์อปุมงคลัต่ลัอดที่ั�งปุ๋ ดังน์ัน์วน์น์่�จะไมดด่า ว่ารื่�ายุให้แกกน์ กิจกรื่รื่มใน์วน์น์่ �
�
่
ุ
�
ิ
่
จะเปุน์การื่เต่รื่่ยุมสูิ�งของที่่�จะต่�องใช�ใน์ปุรื่ะเพิณ่ปุ๋ให้ม่เม่อง เชน์ ช่อ ตุ่ง ข�าวต่อกดอกไม� ห้มากเห้ม่ยุง เสู่�อผู้�า แลัะน์ยุมที่ำ
็
ขน์มแลัะที่ำอาห้ารื่เพิ�อน์ำไปุที่ำบุญที่วัดใน์วน์รื่งขน์ แลัะใน์วน์น์�จะมการื่ขน์ที่รื่ายุที่�แม่น์ำเขาวัดโดยุมคต่ิความเช�อแต่กต่่าง
ั
่
�
่
่
่
่
�
่
�
่
่
ุ
�
่
ั